’Het taboe moet nu eindelijk eens van de second opinion af!’

„Zie het niet als een persoonlijke aanval, maar als een kans.” Marjolein de Jong, oncologisch chirurg en directeur van het in de behandeling van borstkanker gespecialiseerde Alexander Monro Ziekenhuis in Bilthoven, wil vooral niet aan vingerwijzen doen.

„Ik wijs niemand uit de beroepsgroep van artsen aan”, zegt zij. „Maar de second opinion zou eigenlijk de gewoonste zaak van de wereld moeten zijn. Niet alleen voor de patiënt, maar ook voor de behandelend dokter.”

“Sommige artsen zijn gepikeerd, voelen zich gewantrouwd”

En dat is het niet, zo’n tweede medische opinie is nog altijd niet vanzelfsprekend. Ook al vergoeden zorgverzekeraars de second opinion vanuit het basispakket en kan in principe iedere patiënt het oordeel van een andere dokter vragen. „Artsen brengen deze mogelijkheid vaak niet zelf onder de aandacht van hun patiënten. Sommige artsen voelen zich gepasseerd en persoonlijk aangevallen, horen wij van de patiënten”, stelt De Jong vast. Zij weigeren soms zelfs mee te werken aan het verzoek van de patiënt om een tweede mening elders. „En waarom? Sommigen zijn gepikeerd, voelen zich gewantrouwd. Nergens voor nodig! Want twee dokters zien namelijk meer dan één.”

Contact

Ook de vooraanstaande kankerspecialist prof. dr. Bob Pinedo, decennialang hoofd Medische Oncologie van het voormalige VUmc in Amsterdam (nu Amsterdam UMC), denkt zo. Hij vindt de second opinion, als tweede medische blik, „heel erg zinvol.” En dat staat los van het feit dat hij sinds zijn pensionering in 2008 second opinionarts is – vooral om het contact met patiënten niet te verliezen. Pinedo ziet de ontwikkelingen rond de second opinion de goede kant op gaan: meer patiënten vragen de tweede mening aan, artsen beginnen eraan te wennen en werken vaker mee. Patiënten ziet hij tegenwoordig mondiger en zelfbewuster de spreekkamer van de dokter binnen stappen. „Met meer kennis dan ik vroeger zag, meestal afkomstig van het internet of door al het medische nieuws uit de krant. Daardoor zijn ze kritischer en vragen eerder een second opinion aan als ze twijfels hebben over de uitslag of het medische advies.”

“Patiënten zijn tegenwoordig kritischer en vragen eerder een second opinion aan”

Patiënten vragen om uiteenlopende redenen een second opinion aan. Soms omdat ze hopen op bevestiging van de eerdere bevindingen van de eigen behandelaar. Maar ook omdat zij het gevoel hebben dat de eigen dokter er met de diagnose of het behandelplan weleens naast kon zitten. Onvoldoende vertrouwen in de eigen arts, maar ook een niet goed voelende bejegening, zijn eveneens redenen voor patiënten om ’uit te wijken’ naar elders. Hoeveel medische second opinions per jaar in Nederland plaatsvinden blíjft onduidelijk. Daarom komen organisaties met cijfers over ’losse’ medische specialismen.

Behandeling

Zo ook het Alexander Monro Ziekenhuis. Onlangs presenteerde het centrum gegevens over totaal 1100 second opinions. Enkele uitkomsten: ruim een kwart (28%) van de patiënten met borstkanker krijgt na een second opinion een medisch aangepaste behandeling, één op de acht borstkankerpatiënten (12%) krijgt een andere uitslag door het professionele oordeel van een andere dokter dan de eigen behandelend arts.

Marjolein de Jong zegt zich erover te verbazen dat sommige patiënten zich nog altijd niet nadrukkelijker als kritische zorgconsument opstellen. „Als je een stofzuiger wilt kopen, dan oriënteer je je toch ook? En als je met vakantie wilt, dan blader je alle folders door. Maar in de zorg is dat ongewoon. Ook als je ziek bent en verzwakt zou je juist op de kwaliteit van je zorg moeten letten.”

“Als je een stofzuiger wilt kopen, dan oriënteer je je toch ook?”

Het heeft wel degelijk zin een tweede medische mening aan te vragen, vinden medici die wij spraken. „Zeker in geval van chronische en/of levensbedreigende aandoeningen en ziekten”, stelt de Patiëntenfederatie Nederland. Vorig jaar presenteerde deze koepel van patiëntenorganisaties cijfers over 2015 en 2016. Ruim 2300 patiënten deden mee aan een enquête over second opinions. Iets meer dan 1350 hadden in een van deze jaren een second opinion aangevraagd. Ongeveer de helft van de groep kreeg van de second opinion-arts uiteindelijk een ander behandeladvies. In 7 procent verleende de behandelend arts, soms ook de zorgverzekeraar, geen medewerking aan zo’n extra opinie.

Extra paar ogen

Het in Nederland gevestigde bemiddelingsbureau Best Doctors actualiseerde dezer dagen cijfers over second opinions bij prostaatkanker en rugklachten. „Tussen 2007 en 2018 werd in bijna een kwart (24,4 procent) van de gevallen de diagnose herzien. En werd in 37 procent een andere behandeling geadviseerd door raadgevende artsen”, aldus Best Doctors.

Eerder onderzoek uit 2015 wees uit dat driekwart van de rugpatiënten een second opinion overweegt en slechts 30 procent van de mannen met prostaatkanker daarvoor kiest. Deze percentages zijn hoegenaamd gelijk gebleven, zegt een woordvoerster.

„Deze cijfers laten nog steeds zien hoe belangrijk een extra paar ogen kan zijn wanneer er sprake is van een serieuze medische aandoening en er belangrijke beslissingen moeten worden genomen.”