Sjoemelen met zorggeld te makkelijk

‘Performance fees ’, zo werden de facturen genoemd. Tussen 2011 en 2013 betaalde de Friese Zorggroep Alliade deze aan zorggroep Freya. Vermoedelijk nepfacturen voor zorg die nooit is geleverd. Bedoeld om Freya te compenseren voor misgelopen dividend: precies dat bedrag.

Dinsdag verscheen een zestig pagina’s tellend rapport over jarenlang financieel wanbeleid bij Alliade. De opstellers, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), voegden er een opvallend document bij. De brief leest als een dringende waarschuwing: de veiligheid, betaalbaarheid en toegankelijkheid van zorg staan onder druk. De IGJ en NZa krijgen steeds vaker meldingen over „het oneigenlijk besteden van zorggeld en twijfelachtige financiële of organisatorische constructies”. Als ze zien dat geld uit de zorg verdwijnt door belangenverstrengeling, kunnen de toezichthouders vaak te weinig doen.

Financiële wanorde

Belangenverstrengeling kenmerkt de financiële wanorde bij Alliade. Zo waren twee directeuren tegelijkertijd bestuurders en eigenaren van de Freyagroep waarmee Alliade zaken deed. Het gevolg: grote opdrachten gingen naar bedrijven waar ze zelf eigenaar van waren. Alliade, met negen instellingen in onder meer gehandicaptenzorg, ouderenzorg en thuiszorg, is een half jaar onder verscherpt toezicht geplaatst. De IGJ en NZa hebben aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie over de valse declaraties.

Sinds in 2006 gereguleerde marktwerking in de zorg werd ingevoerd, zijn de geldstromen in het zorglandschap langzaam steeds mistiger geworden. Dat merken de IGJ en NZa, die schrijven dat zorgaanbieders steeds vaker zorg uitbesteden aan onderaannemers, al dan niet bewust bedoeld om wetgeving te omzeilen. „Aankoop, verkoop, afsplitsing en fusies van stichtingen en bv’s komen veelvuldig voor.” In een aanpalend bedrijf en daar dan weer dochterondernemingen van wordt voor hoge tarieven zorg ingekocht, maar ook bijvoorbeeld de ICT of het beheer van vastgoed ondergebracht. Daarbij hoort een verwevenheid van bestuurders, directeuren en interne toezichthouders, die soms ook nog aandeelhouders zijn van organisaties binnen dezelfde zorggroep.

De bestaande publiekrechtelijke wetten over goed bestuur zijn niet voldoende voor de IGJ en NZa. „Wij mogen pas handhavend optreden wanneer kwaliteit of veiligheid van de zorgverlening in het geding is, of wanneer bijvoorbeeld sprake is van onrechtmatige declaraties”.

De IGJ en NZa vragen het ministerie om extra regels op het gebied van integere bedrijfsvoering in de zorg en om eisen over de uitbesteding van diensten. Daarnaast willen de toezichthouders meer bevoegdheid om partijen uit de markt te halen.

Chris van den Haak, bij accountantskantoor BDO gespecialiseerd in het controleren van zorgjaarrekeningen, herkent dat de financiering in de zorg steeds complexer wordt. „Grote, zelfstandige behandelcentra bijvoorbeeld maken bijna allemaal gebruik van financiële constructies.”

Ongelijk speelveld

Meestal gaat dat zo: een stichting heeft een vergunning om medisch-specialistische zorg te leveren en onderhandelt met zorgverzekeraars. Deze stichting mag zelf geen winst maken: er geldt in de zorg een verbod op winstuitkering bij intramurale zorg (zorg binnen muren, zoals ziekenhuizen of verpleeghuizen). Maar de stichting is feitelijk een lege huls: de zorg wordt uitbesteed aan een aan de stichting gekoppelde bv. „Terwijl iedereen weet dat de bedrijfsvoering ook is ondergebracht in deze bv, of in meerdere vennootschappen. Zo kan alsnog winst worden geïnd”, zegt Van den Haak.

Het probleem zit volgens Van den Haak bij het ongelijke speelveld. „In de zorg is het nodig dat instellingen met elkaar samenwerken. Maar zij lopen tegen juridische en financiële schotten aan, zoals het wel, niet, of deels mogen uitkeren van winst.” Daarom, zegt Van den Haak, worden allerlei ingewikkelde constructies bedacht.

Lees ook: ‘Zorggeld werd gebruikt voor andere gaten’ Een wetsvoorstel om winstuitkering, onder strikte voorwaarden, ook toe te staan bij medisch-specialistische zorg ligt al jaren te verstoffen bij de Eerste Kamer. Het werd in de zomer van 2014 aangenomen door de Tweede Kamer. In deze tijd waarin ziekenhuizen failliet gaan, is winst in de zorg geen sexy onderwerp voor de coalitie om mee in de belangstelling te komen. Als er nieuwe regels komen, hoopt Van den Haak op een gelijk speelveld. „Maak voor de hele sector een fundamentele keuze: of gereguleerde winstuitkering nou is toegestaan of niet.”