Artsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker te fel voor de antirooklobby

„Er wordt gepolderd met mensenlevens”, zegt advocaat Bénédicte Ficq. Ze vindt het „schandalig” dat longartsen Pauline Dekker en Wanda de Kanter recent uit de Alliantie Nederland Rookvrij zijn gezet. „De felle toon van die longartsen, hun onvermoeibare strijd, is juist de reden dat de praktijken van de tabaksbedrijven op de kaart staan”, zegt Ficq in een reactie. Vorig jaar probeerde zij, met De Kanter en Dekker, strafrechtelijke vervolging van de tabaksindustrie af te dwingen. Dat is niet gelukt.

De Alliantie Nederland Rookvrij – opgericht door KWF, de Hartstichting en het Longfonds – zegde de samenwerking met de Stichting Rookpreventie Jeugd van De Kanter en Dekker op. Hun aanpak is te fel, blijkt uit een brief van Alliantie-voorzitter Floris Italianer aan de 155 partners van de koepel. De brief kwam na een blogpost van De Kanter. Daarin roept ze hen op meer te doen tegen roken. Ze pleit voor „emotionele hard hitting campagnes” en „politieke druk door professionele en patiëntenorganisaties.”

De sfeer was al verslechterd. KWF had eerder besloten om de website TabakNee, die onder de stichting van de longartsen valt, niet langer te subsidiëren. Die beslissing viel nadat hoofdredacteur Frits van Dam in mei het ministerie van Volksgezondheid in een artikel opriep om GroenLinks’er Jolande Sap als voorzitter van de ‘thematafel’ Roken te vervangen. Aan die tafel bespraken tal van organisaties vorig jaar, onder leiding van de overheid, hoe ze de verkoop en het gebruik van sigaretten kunnen terugdringen. Sap is volgens Van Dam ongeloofwaardig als voorzitter omdat ze commissaris is bij adviesbureau KPMG, dat weer onderzoeken doet voor tabaksbedrijven.

KWF-teamleider Fleur van Bladeren reageerde in een e-mail fel op het artikel en droeg Van Dam op het te verwijderen. Ze verwees naar de toekenningsbrief van de subsidie, waar staat dat „activiteiten van TabakNee nimmer de activiteiten van KWF mogen ondermijnen. Dat gebeurt hier wel en dat is onacceptabel.”

Een woordvoerder van KWF laat weten dat het alleen de timing was die stak. „Wij konden net grote stappen zetten met een historisch akkoord, en dan verschijnt er ineens zo’n artikel.” Van Dam spreekt dat tegen. „Er was voortdurend irritatie.”

Op TabakNee worden onthullingen gedaan over verwevenheid van de overheid met de tabakslobby. De site trekt fel van leer. Zo is er een lijst ‘tabakspushers’ te vinden: „Lobbyisten overzichtelijk op een rij”. Maar tussen de mensen, die met naam, foto en biografie worden uitgelicht, staan ook niet-lobbyisten. Wouter Kolk, ceo van Ahold Delhaize, bijvoorbeeld, omdat Albert Heijn niet wil stoppen met tabaksverkoop in de winkels. Een ander die wordt geshamed, is VVD-Kamerlid Hayke Veldman. Hij pleitte voor keuzevrijheid op het gebied van roken.

De methode van De Kanter en Dekker is on-Nederlands. Ze polderen niet, ze ontzien niemand. Ze voeren campagne, treden op, publiceren en onthullen. Hun boodschap herhalen ze al jaren: niet de roker is schuldig aan zijn rookgedrag maar de makers en verkopers van tabak. Tabak moet verboden worden. „Op een dossier met bijna 20.000 doden per jaar”, zegt Dekker, „kun je niet activistisch genoeg zijn.”

Harde lijn

Die harde lijn volgen de artsen omdat ze in hun werk elke dag geconfronteerd worden met zieke rookverslaafden, de ‘slachtoffers’ van de tabaksindustrie. Longkankerpatiënten die verslaafd zijn aan nicotine en eraan sterven. „Daarom verdragen we niet dat het zo langzaam gaat”, zegt Dekker.

Het „gestrekte been” waarmee de longartsen lobbyen, is noodzakelijk, zegt ook Yolanda van der Graaf, hoogleraar epidemiologie en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTVG). „Tegenover de vele mensen, ook artsen, die in Nederland zeggen ‘ach, roken, dat moet je zelf weten’, heb je deze activisten nodig. Zij hebben veel bereikt met hun strijd. Ze werken maar een paar dagen per week. De rest van de tijd voeren ze onbetaald campagne.”

Chirurg Dink Legemate, voorzitter van de vereniging NTVG (250 artsen) zegt dat de NTVG uit de Alliantie zal stappen als de twee longartsen niet weer worden toegelaten. De NTVG vindt dat de Alliantie met te weinig genoegen heeft genomen, zo is het aantal verkooppunten voor sigaretten bijvoorbeeld niet teruggedrongen.

Ook Dekker hoopt dat de relatie wordt hersteld. „We streven hetzelfde doel na. Er is maar één vijand: de tabaksindustrie.”

Correctie (27 maart 2019): In een eerdere versie werd Yolanda van der Graaf Yolande genoemd. Ook was de naam van Fleur van Bladeren verkeerd gespeld.